Τι είναι ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης;
Ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης (ΚΠΙΘ) χαρακτηρίζεται από σύντομα επεισόδια έντονης ζάλης (ιλίγγου) που προκαλούνται όταν το κεφάλι κινείται προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Ίλιγγος είναι η ψευδαίσθηση ότι εσείς ή το περιβάλλον γύρω σας περιστρέφεται. Ο ΚΠΙΘ είναι μια από τις πιο συχνές αιτίες ιλίγγου ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους και συνήθως μπορεί να αντιμετωπισθεί γρήγορα και αποτελεσματικά.
Η ονομασία του ερμηνεύεται ως εξής:
- Kαλοήθης : κατά κανόνα δεν υποκρύπτει κάποια σοβαρή πάθηση και είναι αυτοπεριοριζόμενος
- Παροξυσμικός: εμφανίζεται αιφνίδια με σύντομες κρίσεις ζάλης
- Ιλιγγος: εμφανίζεται με έντονο αίσθημα περιστροφής
- Θέσης: εκλύεται όταν το κεφάλι λάβει συγκεκριμένες θέσεις όπως σηκώνοντας ψηλά το κεφάλι, σκύβοντας κάτω ή γυρνώντας πλευρό στο κρεβάτι
Ποιες είναι οι αιτίες του ΚΠΙΘ;
Μέσα στο λαβύρινθο του έσω ωτός και συγκεκριμένα στο τμήμα που ονομάζεται αίθουσα υπάρχουν κάποιοι μικροσκοπικοί κρύσταλλοι που ονομάζονται ωτόλιθοι ή ωτοκονία. Oι κρύσταλλοι αυτοί όταν βρίσκονται στη φυσιολογική τους ανατομική θέση παίζουν σημαντικό ρόλο στην αντίληψη των κινήσεων και της θέσης της κεφαλής σε σχέση με τη βαρύτητα. Όταν όμως αποκολληθούν από τη θέση τους και μετακινηθούν προς έναν ημικύκλιο σωλήνα (όργανα του λαβυρίνθου που παρακολουθούν την περιστροφή του κεφαλιού) τότε ο ημικύκλιος σωλήνας θα διεγερθεί έντονα σε συγκεκριμένες θέσεις του κεφαλιούκαι θα προκληθεί ο ΚΠΙΘ. Ο λόγος που οι κρύσταλλοι αποκολλώνται από την αίθουσα και επιπλέουν στα υγρά του λαβυρίνθου συνήθως είναι κάποια κάκωση (χτύπημα) της κεφαλής ή κάποια λοίμωξη του λαβυρίνθου (λαβυρινθίτιδα, αιθουσαία νευρίτιδα), επεμβάσεις στα αυτιά ή παρατεταμένη κατάκλιση συνήθως μετά από χειρουργικές επεμβάσεις. Σε κάποιες γυναίκες ασθενείς τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά από επίσκεψη σε κομμωτήριο, όπου το λούσιμο και το στέγνωμα των μαλλιών γίνεται σε θέση της κεφαλής προς τα πίσω, δηλαδή σε θέση υπερέκτασης της κεφαλής. Τις περισσότερες φορές ωστόσο ο ίλιγγος προκαλείται χωρίς εμφανή αιτία. Η πάθηση συνήθως εντοπίζεται στο ένα αυτί δεν είναι όμως απίθανο να προσβάλλει και τα δυο αυτιά.
Πως ξέρω ότι έχω ΚΠΙΘ;
Ο ίλιγγος του ΚΠΙΘ εκλύεται όταν γίνονται συγκεκριμένες κινήσεις οι οποίες ερεθίζουν τους ημικύκλιους σωλήνες στους οποίους ήδη έχουν μετακινηθεί οι κρύσταλλοι προηγουμένως από κάποια αιτία. Συχνές αιτίες που εκλύουν τον ίλιγγο είναι όταν σηκώνουμε το κεφάλι ψηλά για να πάρουμε κάποιο αντικείμενο από το ράφι ή να κρεμάσουμε ρούχα ή να βιδώσουμε κάποια λάμπα, το σκύψιμο προς τα κάτω, το γύρισμα πλευρού στο κρεβάτι ή όταν ξαπλώνουμε στην καρέκλα του οδοντιάτρου. Το αίσθημα συνήθως είναι μια ψευδαίσθηση περιστροφής του σώματος ή των γύρω αντικειμένων ή των τοίχων ενώ ο ασθενής μερικές φορές μπορεί να έχει την αίσθηση ότι κινείται μέσα σε μια βάρκα ή ότι βυθίζεται πάνω στο κρεβάτι ή χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια του. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο ίλιγγος διαρκεί μόνο κάποια δευτερόλεπτα (συνήθως 20-30) και όχι περισσότερο από ένα λεπτό αν και ο ασθενής μπορεί να περιγράφει συμπτώματά μεγαλύτερης διάρκειας. Ένα επεισόδιο ΚΠΙΘ μπορεί να ποικίλει σε διάρκεια και σε ορισμένες περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει πολλά επεισόδια ιλίγγου μέσα σε διάστημα εβδομάδων με διαστήματα ύφεσης μεταξύ των κρίσεων. Στα μεσοδιαστήματα μπορεί ο ασθενής να περιγράφει κάποιου βαθμού αστάθεια.
Ποιες ηλικιακές ομάδες προσβάλλει η πάθηση;
Η πάθηση προσβάλλει όλες τις ηλικιακές ομάδες αν και με την αύξηση της ηλικίας αυξάνεται η επίπτωσή της. Αποτελεί την πιο συχνή αιτία ιλίγγου στους ηλικιωμένους. Η πάθηση είναι σπάνια σε παιδιά και νεαρούς ενήλικες. Σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες η πιο συχνή αιτία είναι κάποιο χτύπημα στο κεφάλι. Να σημειωθεί ότι η πάθηση εμφανίζεται στις γυναίκες με διπλάσια συχνότητα σε σχέση με τους άντρες.
Πως γίνεται η διάγνωση του ΚΠΙΘ;
Η διάγνωση βασίζεται στα χαρακτηριστικά συμπτώματα της πάθησης και από τα ευρήματα από τις δοκιμασίες που πραγματοποιούνται στο ιατρείο. Η πιο γνωστή δοκιμασία ονομάζεται Dix-Halpike. Κατά τη διάρκεια αυτής της δοκιμασίας ο γιατρός μετακινεί τον ασθενή γρήγορα από την καθιστή θέση σε ύπτια και ενώ το κεφάλι είναι στραμμένο προς τη μια ή προς την άλλη πλευρά. Κάνοντας τον χειρισμό οι κρύσταλλοι που επιπλέουν στα υγρά του λαβυρίνθου μετακινούνται και πυροδοτούν τον ίλιγγο όπως και συγκεκριμένες κινήσεις των ματιών που ονομάζονται ΄΄νυσταγμός’’. Με αυτόν τον τρόπο ο γιατρός μπορεί να καταλάβει ποιος λαβύρινθος (δεξιός ή αριστερός) αλλά και ποιος ημικύκλιος σωλήνας πάσχει ελέγχοντας τη διάρκεια και την κατεύθυνση του νυσταγμού. Φυσικά υπάρχουν και άλλοι διαγνωστικοί χειρισμοί που μπορούν να εφαρμοστούν ιδίως σε πιο σπάνιες μορφές ΚΠΙΘ.
Τι πρέπει να κάνω αν αναπτύξω ΚΠΙΘ;
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο ΚΠΙΘ περνάει μετά από κάποιες μέρες χωρίς κάποια θεραπεία καθώς οι κρύσταλλοι είτε διαλύονται είτε απομακρύνονται από τους ημικύκλιους σωλήνες. Παρόλα αυτά πολλοί ασθενείς μπορεί να χρειαστούν αντιμετώπιση με συγκεκριμένους χειρισμούς επανατοποθέτησης των κρυστάλλων, ο πιο γνωστός από τους οποίους ονομάζεται χειρισμός Epley ( εφαρμόζεται σε ΚΠΙΘ του οπίσθιου ημικύκλιου σωλήνα). Πριν την εφαρμογή του κατάλληλου χειρισμού είναι σημαντικό να έχει διαγνωσθεί ο ΚΠΙΘ αφού ο χειρισμός επανατοποθέτησης των κρυστάλλων εξαρτάται από το ποιος ημικύκλιος σωλήνας πάσχει. Τα φάρμακα δεν έχουν ρόλο στην αντιμετώπιση της πάθησης αφού είναι αναποτελεσματικά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται. Πολύ σπάνια, μερικοί ασθενείς μπορεί να εκδηλώσουν σοβαρή ναυτία και εμέτους κάτι που μπορεί να απαιτήσει κάποιο σύντομο σχήμα αντιεμετικών φαρμάκων.
Τι πρέπει να περιμένω μετά από τη θεραπεία;
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων (περίπου 70%) , ο πρώτος χειρισμός επανατοποθέτησης των κρυστάλλων στη θέση τους δίνει λύση στο πρόβλημα. Εντούτοις μερικές φορές μπορεί να χρειαστούν πολλαπλές προσπάθειες και στο 90% θα θεραπευτεί με τη δεύτερη φορά. Μερικοί ασθενείς μπορεί να αισθάνονται ναυτία μετά τη θεραπεία αν και συνήθως αυτό περνάει σύντομα. Άλλοι ασθενείς περιγράφουν μια ζάλη σαν να είναι μέσα σε βάρκα ή ένα αίσθημα επίπλευσης ή αστάθειας ή κεφαλαλγίας. Αυτά τα συμπτώματα συνήθως περνάνε μέσα σε μια μέρα ή μπορεί να διαρκέσουν κάποιες μέρες. Εάν αυτά τα συμπτώματα επιμένουν για καιρό τότε ο γιατρός μπορεί να προτείνει κάποιες άλλες ασκήσεις αποκατάστασης. Σε περίπτωση που ο ΚΠΙΘ προκαλείται από ερεθισμό άλλου ημικύκλιου σωλήνα εκτός από του οπίσθιου τότε ο ΚΠΙΘ μπορεί να είναι πιο ανθεκτικός στους χειρισμούς οι οποίοι είναι διαφορετικοί από τον γνωστό χειρισμό Epley. Επιπλέον ο ΚΠΙΘ μπορεί να συνυπάρχει με άλλες διαταραχές της ισορροπίας οι οποίες μπορεί να γίνουν εμφανείς μόνο μετά από επιτυχή αντιμετώπιση του ΚΠΙΘ.
Tι είναι οι ασκήσεις Brandt-Daroff και πότε εφαρμόζονται;
Στις περιπτώσεις εκείνες οπού ο χειρισμός Epley δεν καταφέρει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα τότε ο γιατρός μπορεί να προτείνει την εφαρμογή των ασκήσεις Brandt-Daroff. Οι ασκήσεις αυτές διαφέρουν από το χειρισμό Epley αν και αυτές στόχο έχουν της επανατοποθέτηση των κρυστάλλων στην φυσιολογική τους ανατομική θέση. Το πλεονέκτημα των ασκήσεων αυτών είναι ότι μπορούν να γίνουν από τον ίδιο τον ασθενή στο σπίτι. Στο παρακάτω σχήμα μπορείτε να δείτε βήμα προς βήμα πως γίνεται η άσκηση.
Οι ασκήσεις αυτές θα πρέπει να γίνονται 3 φορές την ημέρα και κάθε κύκλος περιλαμβάνει 5 επαναλήψεις των βημάτων που αναφέρονται στο σχήμα. Κάθε κύκλος συνήθως διαρκεί 5-10 λεπτά.
Μετά τους χειρισμούς τι πρέπει να αποφεύγω;
Μετά από τον επιτυχή χειρισμό επανατοποθέτησης των κρυστάλλων πρέπει να αποφεύγετε:
- Έντονες κινήσεις της κεφαλής, σκύψιμο ή υπερέκταση της κεφαλής για περίπου 24-48 ώρες.
- Οδήγηση μετά τη θεραπεία μέχρι να υποχωρήσει πλήρως ο ίλιγγος για αποφυγή τροχαίου ατυχήματος
- Να ανεβαίνετε σε σκάλες ή να κάνετε εργασίες που απαιτούν το χειρισμό μηχανημάτων
- Να σηκώνεστε από το κρεβάτι απότομα
Πόσο πιθανό είναι ο ΚΠΙΘ να επανεμφανιστεί;
Ο ΚΠΙΘ μπορεί να επανεμφανιστεί ακόμα και μετά από μια επιτυχή θεραπεία. Σε μερικές περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει πολλές υποτροπές. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό δεν είναι ξεκάθαρος. Πολύ σπάνια ο ΚΠΙΘ αποτυγχάνει να ανταποκριθεί στη θεραπεία με πολλαπλούς χειρισμούς επανατοποθέτησης τω κρυστάλλων. Στις περιπτώσεις αυτές και όταν οι υποτροπές είναι συχνές, διαρκούν μήνες ή και χρόνια και η ποιότητα ζωής επηρεάζεται σημαντικά τότε ίσως έχει ρόλο η χειρουργική αντιμετώπιση.
