Ορισμός και Τύποι
Ο ίλιγγος είναι ένα σύμπτωμα και όχι νόσος, το οποίο χαρακτηρίζεται από ψευδαίσθηση κίνησης ή περιστροφής, σαν να κινείται ο ασθενής ή το περιβάλλον γύρω του, ενώ στην πραγματικότητα παραμένουν ακίνητα. Είναι σημαντικό να διακρίνουμε τον ίλιγγο από τη γενική ζάλη ή την αστάθεια, καθώς έχει ειδική παθογένεια και αιτίες. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι: ο περιφερικός ίλιγγος, που προέρχεται από διαταραχές του έσω αυτιού και του αιθουσαίου συστήματος, και ο κεντρικός ίλιγγος, που σχετίζεται με βλάβες στο κεντρικό νευρικό σύστημα, όπως στον εγκέφαλο ή στο στέλεχος. Ο περιφερικός είναι πιο συχνός και συνοδεύεται συχνά από εμβοές ή απώλεια ακοής, ενώ ο κεντρικός μπορεί να συνδέεται με σοβαρές νευρολογικές παθήσεις.
Συχνές Παθήσεις που Σχετίζονται με Ίλιγγο
Ο ίλιγγος εμφανίζεται σε διάφορες παθολογικές καταστάσεις. Η πιο συχνή είναι ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσεως (BPPV), που προκαλείται από μετακίνηση κρυστάλλων στο έσω αυτί και εκδηλώνεται με κρίσεις ίλιγγου όταν ο ασθενής αλλάζει θέση κεφαλής. Άλλη συχνή αιτία είναι η νόσος Menière, μια διαταραχή που συνδυάζει ίλιγγο, βαρηκοΐα και εμβοές, λόγω συσσώρευσης υγρού στο έσω αυτί. Η αιθουσαία νευρίτιδα, που προκαλείται από φλεγμονή του αιθουσαίου νεύρου, προκαλεί αιφνίδιο, έντονο ίλιγγο χωρίς απώλεια ακοής. Σε κεντρικές παθήσεις, όπως αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, σκλήρυνση κατά πλάκας, ημικρανία ή όγκοι εγκεφάλου, ο ίλιγγος αποτελεί σημαντικό προειδοποιητικό σημάδι. Η αναγνώριση της υποκείμενης νόσου είναι καθοριστική για την ορθή θεραπεία. Η διάκριση μεταξύ περιφερικού και κεντρικού αιτίου είναι ζωτικής σημασίας για την πρόγνωση.
Τι νιώθει ο ασθενής με ίλιγγο;
Το βασικό χαρακτηριστικό είναι η ψευδαίσθηση κίνησης ή περιστροφής. Ο ασθενής περιγράφει συχνά ότι «γυρίζει το δωμάτιο» ή ότι περιστρέφεται το κεφάλι του, ακόμα και σε ακινησία. Συνοδά συμπτώματα περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, εφίδρωση και δυσκολία ισορροπίας, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε πτώσεις. Στον περιφερικό ίλιγγο μπορεί να συνυπάρχει βαρηκοΐα, εμβοές ή αίσθημα πληρότητας στο αυτί, ενώ στον κεντρικό ίλιγγο συνυπάρχουν συχνά νευρολογικά συμπτώματα όπως διπλωπία, δυσκολία στην ομιλία ή αδυναμία στα άκρα. Οι κρίσεις μπορεί να διαρκούν από δευτερόλεπτα έως ώρες ή και ημέρες, ανάλογα με την υποκείμενη αιτία. Η ένταση και η συχνότητα των συμπτωμάτων καθορίζουν την κλινική εικόνα.
Διάγνωση
Η διάγνωση του ιλίγγου βασίζεται σε λεπτομερές ιστορικό και φυσική εξέταση. Ο γιατρός ρωτά για τη διάρκεια, τη συχνότητα και τους παράγοντες που πυροδοτούν τα επεισόδια. Η νευρολογική εξέταση είναι απαραίτητη για να αποκλειστούν κεντρικές αιτίες. Ειδικές δοκιμασίες, όπως η δοκιμασία Dix-Hallpike, χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση του καλοήθους παροξυσμικού ιλίγγου θέσεως. Ακουολογικές εξετάσεις βοηθούν στη διερεύνηση συνοδών διαταραχών ακοής, ενώ η ηλεκτρονυσταγμογραφία ή η βιντεονυσταγμογραφία αξιολογούν την αιθουσαία λειτουργία. Σε υποψία κεντρικής βλάβης, διενεργείται αξονική ή μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου. Οι αιματολογικές εξετάσεις μπορεί να βοηθήσουν στον αποκλεισμό μεταβολικών ή φλεγμονωδών αιτίων. Η ολοκληρωμένη διάγνωση είναι απαραίτητη ώστε να καθοριστεί εξατομικευμένο πλάνο θεραπείας.
Θεραπεία
Η θεραπεία του ιλίγγου εξαρτάται από την αιτία του. Στον καλοήθη παροξυσμικό ίλιγγο θέσεως εφαρμόζονται ειδικοί χειρισμοί επανατοποθέτησης των κρυστάλλων (όπως ο χειρισμός Epley), οι οποίοι προσφέρουν άμεση ανακούφιση. Στη νόσο Menière συνιστώνται διαιτητικές αλλαγές, όπως μείωση άλατος, διουρητικά και σπάνια χειρουργικές επεμβάσεις. Στην αιθουσαία νευρίτιδα, η θεραπεία περιλαμβάνει κορτικοστεροειδή και ασκήσεις αποκατάστασης της ισορροπίας. Σε περιπτώσεις κεντρικού ιλίγγου απαιτείται αντιμετώπιση της υποκείμενης νευρολογικής πάθησης. Φαρμακευτικά, χορηγούνται αντιεμετικά, κατασταλτικά του αιθουσαίου συστήματος ή βηταϊστίνη για την ανακούφιση των συμπτωμάτων. ΟΙ ασκήσεις αποκατάστασης του αιθουσαίου συστήματος βοηθούν τον εγκέφαλο να προσαρμοστεί στη διαταραχή. Η έγκαιρη θεραπεία βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς.
Πρόληψη
Η πρόληψη του ιλίγγου εστιάζει στη μείωση των παραγόντων κινδύνου και στην προαγωγή υγιεινών συνηθειών. Η αποφυγή απότομων κινήσεων της κεφαλής και η προσεκτική στάση κατά την αλλαγή θέσης μειώνουν την πιθανότητα κρίσεων σε ασθενείς με BPPV. Η υγιεινή διατροφή, ο περιορισμός άλατος και η αποφυγή καφεΐνης ή αλκοόλ βοηθούν σε ασθενείς με νόσο Menière. Η διαχείριση καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου, όπως υπέρταση και σακχαρώδης διαβήτης, μειώνει την πιθανότητα κεντρικών αιτίων. Η τακτική ιατρική παρακολούθηση και η έγκαιρη θεραπεία λοιμώξεων του αυτιού μπορούν να προλάβουν περιφερικές βλάβες. Η φυσική άσκηση και οι ασκήσεις ισορροπίας ενισχύουν την προσαρμοστικότητα του αιθουσαίου συστήματος. Αν και δεν μπορεί να προληφθεί πάντα, η σωστή φροντίδα μειώνει τη συχνότητα και την ένταση των επεισοδίων.