Τι είναι
Η υπερτροφία αμυγδαλών είναι η μη φυσιολογική διόγκωση των παρίσθμιων αμυγδαλών, δηλαδή των λεμφικών σχηματισμών που βρίσκονται εκατέρωθεν του φάρυγγα. Οι αμυγδαλές αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος και συμβάλλουν στην άμυνα έναντι λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού. Σε παιδιά, φυσιολογικά έχουν μεγαλύτερο μέγεθος, το οποίο μειώνεται με την ηλικία. Ωστόσο, σε ορισμένα άτομα οι αμυγδαλές παραμένουν υπερτροφικές και προκαλούν αποφρακτικά φαινόμενα. Η υπερτροφία μπορεί να είναι συμμετρική και καλοήθης ή ασύμμετρη, που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση για να αποκλειστεί νεοπλασία. Αν και δεν σχετίζεται πάντα με φλεγμονή, συχνά συνυπάρχει με χρόνια αμυγδαλίτιδα και μπορεί να οδηγήσει σε απόφραξη αεραγωγών, δυσκολία στην κατάποση και διαταραχές στον ύπνο.
Ποια είναι η αιτία
Η αιτιοπαθογένεια της υπερτροφίας αμυγδαλών σχετίζεται με την υπερπλασία λεμφικού ιστού που ανταποκρίνεται σε χρόνια ερεθίσματα. Οι πιο συχνοί εκλυτικοί παράγοντες είναι οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, ιδίως ιογενείς και βακτηριακές, που διεγείρουν επανειλημμένα τον αμυντικό μηχανισμό. Άλλοι παράγοντες είναι η αλλεργική προδιάθεση, η γενετική ευαισθησία και η χρόνια έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες, όπως το παθητικό κάπνισμα. Στα παιδιά, η υπερτροφία είναι πιο συχνή λόγω ανωριμότητας του ανοσοποιητικού, ενώ στους ενήλικες η παραμονή μεγάλων αμυγδαλών είναι λιγότερο συνηθισμένη και χρειάζεται ιδιαίτερη διερεύνηση. Σπάνια, η ασύμμετρη υπερτροφία μπορεί να οφείλεται σε κακοήθεια, όπως λέμφωμα ή καρκίνωμα, κάτι που καθιστά σημαντική την προσεκτική κλινική εκτίμηση.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της υπερτροφίας αμυγδαλών εξαρτώνται από τον βαθμό της απόφραξης και τη συχνότητα των λοιμώξεων. Τα παιδιά παρουσιάζουν επίμονη στοματική αναπνοή, ροχαλητό και συχνά αποφρακτική υπνική άπνοια, που οδηγεί σε διαταραχή ύπνου, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, κακή συγκέντρωση και μαθησιακές δυσκολίες. Επίσης, μπορεί να εμφανιστεί δυσκαταποσία, αλλαγή στη χροιά της φωνής και αυξημένη προδιάθεση για φαρυγγαλγίες και ωτίτιδες. Σε χρόνιες περιπτώσεις και ιδίως όταν συνδυάζονται με κρεατάκια τα παιδιά αναπτύσσουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα, όπως αδενοειδές προσωπείο με ανοικτό στόμα και προτεταμένα δόντια. Στους ενήλικες, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν επίμονο πονόλαιμο, κακοσμία στόματος, δυσκολία στην κατάποση και πιθανές αναπνευστικές διαταραχές. Η ασύμμετρη υπερτροφία χωρίς άλλα συμπτώματα είναι συχνά εύρημα που χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση.
Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται σε κλινική εξέταση και λεπτομερές ιστορικό. Ο γιατρός αξιολογεί το μέγεθος των αμυγδαλών μέσω φαρυγγοσκόπησης και το βαθμό απόφραξης του φάρυγγα. Η ταξινόμηση κατά Brodsky (βαθμοί 1 έως 4) χρησιμοποιείται για να εκτιμηθεί το ποσοστό που καταλαμβάνουν οι αμυγδαλές στον αυλό του φάρυγγα. Σε παιδιά με ροχαλητό και υπόνοια απνοιών, μπορεί να χρειαστεί μελέτη ύπνου για επιβεβαίωση αποφρακτικής υπνικής άπνοιας. Εξετάσεις αίματος μπορεί να βοηθήσουν στον αποκλεισμό λοιμώξεων ή αιματολογικών διαταραχών. Σε περίπτωση ασύμμετρης υπερτροφίας, συνιστάται περαιτέρω διερεύνηση και ενδεχομένως ιστολογική εξέταση μετά από αμυγδαλεκτομή, ώστε να αποκλειστεί κακοήθεια.
Θεραπεία
Η θεραπευτική προσέγγιση εξαρτάται από τη βαρύτητα και τα συμπτώματα. Σε ήπιες περιπτώσεις χωρίς σοβαρή απόφραξη, η αντιμετώπιση είναι συντηρητική, με παρακολούθηση και αντιμετώπιση υποκείμενων λοιμώξεων ή αλλεργιών. Σε παιδιά με σημαντική απόφραξη, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις ή υπνική άπνοια, η χειρουργική αφαίρεση (αμυγδαλεκτομή) αποτελεί τη θεραπεία εκλογής. Η επέμβαση μπορεί να γίνει μόνη της ή σε συνδυασμό με αδενοειδεκτομή, όταν συνυπάρχει υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων. Στους ενήλικες, η απόφαση για χειρουργείο λαμβάνεται με βάση τη συμπτωματολογία και την πιθανότητα κακοήθειας. Η μετεγχειρητική αποκατάσταση είναι συνήθως καλή, με σημαντική βελτίωση στην αναπνοή, τον ύπνο και τη γενικότερη ποιότητα ζωής.