Ορισμός και Τύποι
Η χρόνια μέση ωτίτιδα είναι μία εμμένουσα φλεγμονή του μέσου αυτιού που χαρακτηρίζεται από επίμονη διάτρηση του τυμπάνου, επαναλαμβανόμενη εκροή υγρού ή πύου και προοδευτική απώλεια ακοής. Σε αντίθεση με την οξεία μορφή, η χρόνια ωτίτιδα διαρκεί μήνες ή και χρόνια, προκαλώντας σημαντική επιβάρυνση στην ποιότητα ζωής του ασθενούς. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι: η χρόνια μέση ωτίτιδα με κεντρική διάτρηση του τυμπάνου, όπου μπορεί να παρατηρείται απλή φλεγμονή και εκκρίσεις, και η χρόνια μέση ωτίτιδα με χολοστεάτωμα, μια πιο σοβαρή μορφή που χαρακτηρίζεται από ανάπτυξη ανώμαλου επιθηλιακού ιστού μέσα στο μέσο αυτί ή και τη μαστοειδή απόφυση ικανό να προκαλέσει καταστροφή οστών και σοβαρές επιπλοκές. Η σωστή διάκριση μεταξύ των τύπων είναι απαραίτητη για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
Παθογένεση
Η παθογένεση της χρόνιας μέσης ωτίτιδας βασίζεται σε επίμονη φλεγμονή που οδηγεί σε καταστροφή του τυμπάνου και των οσταρίων. Η παρατεταμένη παρουσία μικροβίων στο μέσο αυτί, σε συνδυασμό με επανειλημμένες λοιμώξεις, εμποδίζει τη φυσιολογική επούλωση της τυμπανικής μεμβράνης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μόνιμης διάτρησης, μέσω της οποίας μπορεί να διαρρέει υγρό ή πύον. Στη μορφή με χολοστεάτωμα, κύτταρα του πλακώδους επιθηλίου παγιδεύονται πίσω από το τύμπανο και σχηματίζουν μάζα που επεκτείνεται, προκαλώντας σταδιακή διάβρωση των οσταρίων και των γειτονικών δομών. Η χρόνια φλεγμονή οδηγεί επίσης σε ουλοποίηση και σκλήρυνση των ιστών, γεγονός που επιβαρύνει τη λειτουργία του αυτιού και επιδεινώνει την ακοή. Η διαδικασία είναι αργή αλλά προοδευτική και απαιτεί προσεκτική διαχείριση.
Αίτια
Τα αίτια της χρόνιας μέσης ωτίτιδας είναι πολυπαραγοντικά και συνδέονται κυρίως με ανεπαρκή αντιμετώπιση μιας οξείας μέσης ωτίτιδας. Συχνά προκύπτει όταν οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις δεν θεραπεύονται επαρκώς, αφήνοντας μόνιμη βλάβη στο τύμπανο. Παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν την παιδική ηλικία, όπου η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι πιο ευάλωτη, την κακή υγιεινή, τις χρόνιες ρινίτιδες και ιγμορίτιδες, καθώς και την έκθεση σε καπνό. Ορισμένα άτομα έχουν ανατομικές ανωμαλίες που ευνοούν τον κακό αερισμό του αυτιού. Στη μορφή με χολοστεάτωμα, συχνά προηγείται μια μικρή διάτρηση που επιτρέπει την παγίδευση επιθηλιακών κυττάρων. Επίσης, χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο και περιορισμένη πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιας ωτίτιδας.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της χρόνιας μέσης ωτίτιδας είναι χαρακτηριστικά και συχνά επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το πιο συχνό είναι η επαναλαμβανόμενη εκροή υγρού ή πύου από το αυτί, που μπορεί να είναι δύσοσμη και ενοχλητική. Η βαρηκοΐα είναι συχνό και προοδευτικό σύμπτωμα, το οποίο οφείλεται σε καταστροφή των οσταρίων και σε μειωμένη κινητικότητα της τυμπανικής μεμβράνης. Οι ασθενείς μπορεί να βιώνουν βουητά στα αυτιά (εμβοές), αίσθημα πληρότητας ή πίεσης, καθώς και περιστασιακό πόνο. Στη μορφή με χολοστεάτωμα, τα συμπτώματα μπορεί να είναι πιο έντονα και να συνοδεύονται από ίλιγγο, ζάλη ή ακόμα και νευρολογικές εκδηλώσεις, εάν η λοίμωξη επεκταθεί. Χωρίς θεραπεία, η πάθηση μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές, όπως μαστοειδίτιδα ή ενδοκρανιακές λοιμώξεις όπως μηνιγγίτιδα ή εγκεφαλικό απόστημα.
Διάγνωση
Η διάγνωση της χρόνιας μέσης ωτίτιδας βασίζεται στη λήψη ενός λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού και την προσεκτική κλινική εξέταση. Ο γιατρός χρησιμοποιεί το χειρουργικό μικροσκόπιο ή ειδικά ενδοσκόπια για να εντοπίσει μόνιμη διάτρηση στο τύμπανο, παρουσία εκροής υγρού και σημάδια φλεγμονής. Η ακοομετρία είναι απαραίτητη για την αξιολόγηση του βαθμού βαρηκοΐας και για τον καθορισμό της λειτουργικής βλάβης. Σε περιπτώσεις υποψίας χολοστεατώματος, μπορεί να γίνει αξονική ή μαγνητική τομογραφία, ώστε να εκτιμηθεί η έκταση της βλάβης και να σχεδιαστεί χειρουργική παρέμβαση. Επίσης, η καλλιέργεια εκκρίσεων μπορεί να βοηθήσει στην επιλογή κατάλληλου αντιβιοτικού. Η έγκαιρη διάγνωση είναι κρίσιμη, καθώς η παραμέληση μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες επιπλοκές.
Θεραπεία
Η θεραπεία της χρόνιας μέσης ωτίτιδας απαιτεί συνδυασμό συντηρητικών και χειρουργικών μεθόδων. Αρχικά, χορηγούνται τοπικά ή συστηματικά αντιβιοτικά για τον έλεγχο της λοίμωξης, ενώ συνιστώνται τακτικοί καθαρισμοί του αυτιού από τον ωτορινολαρυγγολόγο. Στις περιπτώσεις χωρίς χολοστεάτωμα, η χειρουργική αποκατάσταση του τυμπάνου με τυμπανοπλαστική μπορεί να βελτιώσει την ακοή και να εξασφαλίσει ένα στεγνό αυτί. Όταν υπάρχει χολοστεάτωμα, η χειρουργική αφαίρεσή του είναι απαραίτητη και απαιτεί ριζικότερες και πιο σύνθετες χειρουργικές επεμβάσεις καθώς διαφορετικά μπορεί να καταστρέψει τα οστά και να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Μετά τη θεραπεία, συχνά απαιτείται παρακολούθηση με επαναλαμβανόμενες εξετάσεις, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης αποκατάσταση. Η επιτυχής θεραπεία όχι μόνο βελτιώνει την ακοή αλλά και προλαμβάνει απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές.
Πρόληψη
Η πρόληψη της χρόνιας μέσης ωτίτιδας επικεντρώνεται στην έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση της οξείας μέσης ωτίτιδας και στη μείωση των παραγόντων κινδύνου. Η σωστή χρήση αντιβιοτικών, σύμφωνα με τις οδηγίες του ιατρού, μειώνει τον κίνδυνο εξέλιξης σε χρόνια μορφή. Ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου και της γρίπης βοηθά στη μείωση των υποτροπών. Η αποφυγή έκθεσης σε καπνό τσιγάρου, η θεραπεία των αλλεργιών και η καλή υγιεινή των χεριών συμβάλλουν στην πρόληψη λοιμώξεων του αναπνευστικού. Επίσης, η τακτική παρακολούθηση παιδιών που εμφανίζουν συχνά επεισόδια ωτίτιδας είναι σημαντική για την αποφυγή μόνιμων βλαβών. Η πρόληψη μειώνει τις επιπλοκές, προστατεύει την ακοή και βελτιώνει την ποιότητα ζωής του ασθενούς.