Τι είναι
Η υπερτροφία αδενοειδών εκβλαστήσεων είναι μια πάθηση που αφορά τη διόγκωση του λεμφικού ιστού που βρίσκεται στο ανώτερο τμήμα του φάρυγγα, πίσω από τη ρινική κοιλότητα. Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις, γνωστές και ως «κρεατάκια», αποτελούν μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος και φυσιολογικά βοηθούν στην άμυνα του οργανισμού έναντι λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού. Ωστόσο, σε αρκετά παιδιά —και σπανιότερα σε ενήλικες— μπορεί να διογκωθούν υπερβολικά, προκαλώντας απόφραξη των αεραγωγών και προβλήματα στη ρινική αναπνοή. Η υπερτροφία των αδενοειδών εκβλαστήσεων μπορεί να είναι παροδική μετά από λοιμώξεις, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις είναι μόνιμη και οδηγεί σε χρόνια συμπτώματα, όπως ροχαλητό, άπνοιες στον ύπνο, υποτροπιάζουσες ωτίτιδες και δυσκολία στη σωστή ανάπτυξη του παιδιού.
Πως αναπτύσσονται
Η αιτιοπαθογένεια της υπερτροφίας αδενοειδών εκβλαστήσεων σχετίζεται με τη συνεχή διέγερση του λεμφικού ιστού από λοιμώξεις και αλλεργίες. Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις αποτελούν μέρος του λεμφικού δακτυλίου του Waldeyer και έχουν ρόλο στην ανοσολογική άμυνα. Όταν εκτίθενται σε συχνές λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, ο ιστός τους αντιδρά με υπερπλασία, με αποτέλεσμα την υπερτροφία. Παράγοντες που συμβάλλουν είναι οι συχνές ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις, η γενετική προδιάθεση, η αλλεργική ρινίτιδα, αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το παθητικό κάπνισμα. Στα παιδιά, το ανοσοποιητικό βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, γεγονός που εξηγεί γιατί η πάθηση είναι πιο συχνή σε νεαρή ηλικία. Σε ενήλικες, η υπερτροφία είναι σπάνια και πρέπει να διερευνάται για άλλες αιτίες, όπως όγκοι του ρινοφάρυγγα.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της υπερτροφίας αδενοειδών εκβλαστήσεων είναι χαρακτηριστικά και αφορούν κυρίως την αναπνοή και τον ύπνο. Τα παιδιά εμφανίζουν επίμονη ρινική απόφραξη, με αποτέλεσμα να αναπνέουν κυρίως από το στόμα. Αυτό οδηγεί σε ροχαλητό και συχνά σε επεισόδια αποφρακτικής υπνικής άπνοιας, όπου το παιδί σταματά προσωρινά να αναπνέει κατά τη διάρκεια του ύπνου. Επίσης, μπορεί να υπάρχουν υποτροπιάζουσες ωτίτιδες και εκκριτική μέση ωτίτιδα, λόγω απόφραξης της ευσταχιανής σάλπιγγας. Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν ρινόρροια, ρινική ομιλία, χρόνια βήχα και σε βάθος χρόνου αλλαγές στη μορφολογία του προσώπου («αδενοειδές προσωπείο»). Οι γονείς συχνά παρατηρούν μειωμένη συγκέντρωση, ευερεθιστότητα και μαθησιακές δυσκολίες λόγω διαταραγμένου ύπνου.
Διάγνωση
Η διάγνωση της υπερτροφίας αδενοειδών εκβλαστήσεων βασίζεται τόσο στο ιστορικό όσο και στην κλινική εξέταση. Ο γιατρός λαμβάνει πληροφορίες για τα συμπτώματα, όπως χρόνια ρινική απόφραξη, ροχαλητό ή υποτροπιάζουσες λοιμώξεις. Η ρινοφαρυγγοσκόπηση με εύκαμπτο ενδοσκόπιο αποτελεί την πιο αξιόπιστη μέθοδο, καθώς επιτρέπει την άμεση επισκόπηση του ρινοφάρυγγα και την εκτίμηση του βαθμού υπερτροφίας. Σε μικρότερα παιδιά που δυσκολεύονται να συνεργαστούν, μπορεί να χρησιμοποιηθεί πλάγια ακτινογραφία ρινοφάρυγγα, η οποία δείχνει τη σκίαση που προκαλεί η κύρια μάζα. Επίσης, η ακοολογική εκτίμηση με τυμπανομετρία βοηθά στον έλεγχο πιθανής εκκριτικής ωτίτιδας. Η σωστή διάγνωση είναι σημαντική για να διαφοροδιαγνωσθεί η υπερτροφία από άλλες παθήσεις που προκαλούν ρινική απόφραξη.
Θεραπεία
Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτάται από τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και την ηλικία του ασθενούς. Σε ήπιες περιπτώσεις μπορεί να δοθεί φαρμακευτική αγωγή, όπως ρινικά κορτικοστεροειδή σπρέι, αποσυμφορητικά ή αντιβιοτικά σε περίπτωση λοίμωξης. Ωστόσο, όταν τα συμπτώματα είναι έντονα και προκαλούν σημαντική απόφραξη της αναπνοής, διαταραχές ύπνου ή υποτροπιάζουσες ωτίτιδες, η χειρουργική αφαίρεση (αδενοειδεκτομή) αποτελεί τη θεραπεία εκλογής. Η επέμβαση είναι ασφαλής, πραγματοποιείται συνήθως σε παιδιά προσχολικής ή σχολικής ηλικίας και έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Συχνά συνδυάζεται με αφαίρεση και των αμυγδαλών εφόσον και αυτές είναι υπερτροφικές ή και τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού στα αυτιά όταν συνυπάρχει εκκριτική μέση ωτίτιδα. Η έγκαιρη θεραπεία προλαμβάνει επιπλοκές στην ανάπτυξη και στη γενικότερη ποιότητα ζωής του παιδιού.
Πρόληψη
Η πρόληψη της υπερτροφίας αδενοειδών εκβλαστήσεων επικεντρώνεται κυρίως στη μείωση παραγόντων που προκαλούν λοιμώξεις και φλεγμονές. Η καλή υγιεινή χεριών, η αποφυγή παθητικού καπνίσματος και η ισορροπημένη διατροφή με επαρκή πρόσληψη βιταμινών και ιχνοστοιχείων βοηθούν στη διατήρηση ενός ισχυρού ανοσοποιητικού. Ο εμβολιασμός κατά των συχνών ιογενών λοιμώξεων της παιδικής ηλικίας μειώνει την πιθανότητα επαναλαμβανόμενων φλεγμονών που οδηγούν σε υπερτροφία. Η τακτική παρακολούθηση από παιδίατρο ή ωτορινολαρυγγολόγο είναι σημαντική, ιδίως σε παιδιά με επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες ή ρινική απόφραξη. Η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να προλάβει την ανάγκη για χειρουργείο ή να εξασφαλίσει ότι η επέμβαση θα γίνει την κατάλληλη στιγμή για το παιδί.