Τι είναι το ροχαλητό και τι η αποφρακτική υπνική άπνοια;
Το ροχαλητό είναι ο θορυβώδης ήχος που παράγεται κατά τη διάρκεια του ύπνου, όταν ο αέρας περνά μέσα από τους μερικώς αποφραγμένους ανώτερους αεραγωγούς και προκαλεί δόνηση των μαλακών ιστών του φάρυγγα. Αν και το περιστασιακό ροχαλητό μπορεί να είναι αθώο, το συχνό και έντονο ροχαλητό μπορεί να αποτελεί ένδειξη μιας σοβαρότερης πάθησης που ονομάζεται αποφρακτική άπνοια ύπνου (OSA). Η OSA είναι μια διαταραχή κατά την οποία η αναπνοή σταματά και ξεκινά επανειλημμένα στη διάρκεια του ύπνου, λόγω προσωρινής απόφραξης του ανώτερου αεραγωγού. Αυτό οδηγεί σε έντονα διαταραγμένο ύπνο, χαμηλά επίπεδα οξυγόνου και έντονη υπνηλία την ημέρα.
Ποιος είναι ο μηχανισμός πρόκλησής τους;
Στον φυσιολογικό ύπνο, οι μύες του φάρυγγα χαλαρώνουν, αλλά ο αεραγωγός παραμένει αρκετά ανοιχτός ώστε να επιτρέπει την ομαλή ροή αέρα. Στην αποφρακτική άπνοια ύπνου, η χαλάρωση αυτών των μυών, σε συνδυασμό με ανατομικές στενώσεις, προκαλεί επαναλαμβανόμενη σύμπτωση του αεραγωγού. Αυτή η σύμπτωση εμποδίζει τη ροή αέρα, παρά την προσπάθεια αναπνοής, με αποτέλεσμα μείωση των επιπέδων οξυγόνου και συχνές αφυπνίσεις. Τα επαναλαμβανόμενα αυτά επεισόδια διαταράσσουν τον ύπνο, καταπονούν το καρδιαγγειακό σύστημα και οδηγούν σε μακροχρόνιες επιπλοκές στην υγεία.
Ποιες είναι οι αιτίες;
Οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν στο ροχαλητό και την OSA είναι η παχυσαρκία, που αυξάνει την εναπόθεση λίπους γύρω από τον ανώτερο αεραγωγό, και οι ανατομικές ανωμαλίες, όπως η μεγάλη γλώσσα, η μακρία και ογκώδης σταφυλή ή το στραβό ρινικό διάφραγμα. Άλλοι παράγοντες είναι η ρινική απόφραξη, η κατανάλωση αλκοόλ πριν τον ύπνο, η χρήση υπνωτικών φαρμάκων, το κάπνισμα και η γήρανση, που προκαλούν χαλάρωση των μυών του αεραγωγού. Η γενετική προδιάθεση και το οικογενειακό ιστορικό παίζουν επίσης ρόλο.
Με ποια συμπτώματα εμφανίζονται αυτές οι καταστάσεις;
Τα συμπτώματα του ροχαλητού και της αποφρακτικής υπνικής άπνοιας ποικίλλουν, αλλά συχνά αλληλοεπικαλύπτονται. Το ροχαλητό εκδηλώνεται με έντονο, διακεκομμένο θόρυβο κατά τη διάρκεια του ύπνου, ο οποίος μπορεί να διακόπτεται από στιγμές σιγής, που υποδηλώνουν προσωρινή παύση της αναπνοής. Στην αποφρακτική υπνική άπνοια, οι παύσεις αυτές είναι χαρακτηριστικές και συνοδεύονται από επεισόδια πνιγμονής, ξαφνικό λαχάνιασμα ή αφύπνιση με αίσθημα ασφυξίας. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι ασθενείς εμφανίζουν υπερβολική υπνηλία, δυσκολία συγκέντρωσης, πρωινούς πονοκεφάλους, ευερεθιστότητα και μειωμένη απόδοση στην εργασία ή στις καθημερινές δραστηριότητες όπως και ελαττωμένη σεξουαλική διάθεση. Συχνά, οι σύντροφοι παρατηρούν τις διακοπές στην αναπνοή, οι οποίες μπορεί να είναι ανησυχητικές και αποτελούν βασικό στοιχείο για τη διάγνωση της πάθησης.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Η διάγνωση ξεκινά με αναλυτικό ιστορικό και κλινική εξέταση. Συχνά, οι σύντροφοι αναφέρουν έντονο ροχαλητό, πνίξιμο ή λαχάνιασμα κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν υπερβολική υπνηλία την ημέρα, πρωινούς πονοκεφάλους, δυσκολία συγκέντρωσης και ευερεθιστότητα. Η αντικειμενική επιβεβαίωση γίνεται με μελέτη ύπνου, μια ολονύχτια εξέταση που καταγράφει τα πρότυπα αναπνοής, τα επίπεδα οξυγόνου, τον καρδιακό ρυθμό και τη δραστηριότητα του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια του ύπνου. Απλούστερες κατ’ οίκον εξετάσεις μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν ως μέθοδος ανίχνευσης. Επιπλέον, η πλήρης εξέταση από ωτορινολαρυγγολόγο που συνδυάζεται και με ενδοσκόπηση του ανώτερου αναπνευστικού μπορεί να αποκαλύψει ρινικές ή φαρυγγικές ανωμαλίες που συμβάλλουν στην απόφραξη.
Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές;
Η θεραπεία εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων και τα υποκείμενα αίτια. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής αποτελούν συχνά το πρώτο βήμα και περιλαμβάνουν απώλεια βάρους, αποφυγή αλκοόλ και υπνωτικών φαρμάκων πριν τον ύπνο, διακοπή καπνίσματος και τήρηση σταθερού προγράμματος ύπνου. Σε περιπτώσεις ροχαλητού που εμφανίζεται κυρίως σε ύπτια θέση, η αλλαγή θέσης ύπνου μπορεί να βοηθήσει.
Στη μέτρια έως σοβαρή OSA, η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι η χρήση συσκευής συνεχούς θετικής πίεσης αεραγωγού (CPAP), η οποία κρατά τον αεραγωγό ανοιχτό διοχετεύοντας αέρα υπό πίεση μέσω μάσκας κατά τη διάρκεια του ύπνου. Εναλλακτικές θεραπείες περιλαμβάνουν στοματικές συσκευές που μετακινούν τη γνάθο ή τη γλώσσα, καθώς και χειρουργικές επεμβάσεις, όπως η σταφυλοϋπερωιοφαρυγγοπλαστική (UPPP), οι ρινικές επεμβάσεις ή η προώθηση γνάθων σε επιλεγμένες περιπτώσεις. Τα φάρμακα έχουν περιορισμένο ρόλο, αλλά μπορεί να βοηθήσουν στη θεραπεία συνοδών καταστάσεων, όπως η ρινική συμφόρηση.
Υπάρχουν τρόποι να προλάβω την πάθηση;
Δεν μπορούν να προληφθούν όλες οι περιπτώσεις OSA, ωστόσο η μείωση του κινδύνου είναι εφικτή. Η διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, η αποφυγή υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ και υπνωτικών, η διακοπή καπνίσματος και η σωματική άσκηση συμβάλλουν στην υγεία των αεραγωγών. Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων και η αναζήτηση ιατρικής βοήθειας προλαμβάνουν σοβαρές επιπλοκές, όπως υπέρταση, καρδιακή νόσο και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Η σωστή αντιμετώπιση αλλεργιών ή χρόνιων ρινικών προβλημάτων μπορεί επίσης να μειώσει το ροχαλητό.