Ορισμός
Η κύστη θυρεογλωσσικού πόρου είναι μια συγγενής ανωμαλία που εμφανίζεται ως διόγκωση στη μέση γραμμή του τραχήλου, συνήθως κάτω από το υοειδές οστό. Δημιουργείται από υπολειμματικό ιστό του θυρεογλωσσικού πόρου, ενός εμβρυϊκού σχηματισμού που φυσιολογικά εξαφανίζεται μετά την ανάπτυξη του θυρεοειδούς αδένα. Όταν ο πόρος δεν κλείσει πλήρως, μπορεί να παραμείνουν τμήματα που γεμίζουν με βλέννα ή υγρό και σχηματίζουν κύστη. Οι περισσότερες κύστεις ανιχνεύονται στην παιδική ηλικία ή την εφηβεία, αν και κάποιες εμφανίζονται για πρώτη φορά στην ενήλικη ζωή. Αν και καλοήθεις, οι κύστεις αυτές μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα εάν φλεγμαίνουν ή μολυνθούν.
Τι μπορεί να προκαλέσει
Η κύστη θυρεογλωσσικού πόρου είναι η πιο συχνή συγγενής κύστη του τραχήλου, αποτελώντας περίπου το 70% των συγγενών ανωμαλιών της περιοχής. Μπορεί να παραμείνει ασυμπτωματική για μεγάλο χρονικό διάστημα και να ανακαλυφθεί τυχαία κατά τη διάρκεια εξέτασης για άλλο λόγο. Σε αρκετές περιπτώσεις, η κύστη μπορεί να υποστεί φλεγμονή και να μολυνθεί, οδηγώντας σε επώδυνο οίδημα και εκροή υγρού. Σπανιότερα, μπορεί να σχηματιστεί συρίγγιο, δηλαδή μια μικρή οπή στο δέρμα που εκκρίνει υγρό. Αν και πολύ σπάνια, έχει αναφερθεί ανάπτυξη καρκίνου μέσα σε κύστη θυρεογλωσσικού πόρου, κυρίως θηλώδες καρκίνωμα θυρεοειδούς. Γι’ αυτό, ακόμη και αν η κύστη φαίνεται καλοήθης, η παρακολούθηση και η έγκαιρη θεραπεία είναι σημαντικές.
Με ποιο μηχανισμό σχηματίζεται
Η κύστη θυρεογλωσσικού πόρου προκύπτει από εμβρυϊκή ανωμαλία. Κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη, ο θυρεοειδής αδένας ξεκινά από τη βάση της γλώσσας και κατεβαίνει στον τράχηλο μέσω του θυρεογλωσσικού πόρου. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο πόρος αυτός απορροφάται και εξαφανίζεται. Όταν όμως παραμείνουν τμήματα του πόρου, μπορούν να εξελιχθούν σε κύστη. Οι κύστες συχνά δεν δημιουργούν συμπτώματα μέχρι να φλεγμαίνουν, κάτι που μπορεί να συμβεί μετά από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα εξαρτώνται από το μέγεθος και την κατάσταση της κύστης. Το πιο χαρακτηριστικό είναι η εμφάνιση μαλακής, ανώδυνης διόγκωσης στη μέση γραμμή του τραχήλου, η οποία συνήθως μετακινείται προς τα πάνω όταν ο ασθενής καταπίνει ή βγάζει τη γλώσσα. Στην αρχή, η κύστη είναι μικρή και δεν προκαλεί ενόχληση. Όταν όμως μεγαλώσει ή φλεγμαίνει, μπορεί να προκαλέσει πόνο, ερυθρότητα, οίδημα και δυσκολία στην κατάποση ή την αναπνοή. Σε περίπτωση επιμόλυνσης, μπορεί να εμφανιστεί πυρετός και εκροή πύου από το δέρμα μέσω συριγγίου. Τα συμπτώματα συχνά επιδεινώνονται μετά από λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, που ενεργοποιούν φλεγμονή μέσα στην κύστη.
Διάγνωση
Η διάγνωση της κύστης θυρεογλωσσικού πόρου γίνεται με βάση την κλινική εικόνα και απεικονιστικές εξετάσεις. Ο γιατρός αναγνωρίζει χαρακτηριστικά τη διόγκωση στη μέση γραμμή του τραχήλου που κινείται με την κατάποση ή την προώθηση της γλώσσας. Για επιβεβαίωση, χρησιμοποιείται υπερηχογράφημα τραχήλου, το οποίο δείχνει την κύστη και τη σχέση της με τον θυρεοειδή αδένα. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί αξονική ή μαγνητική τομογραφία για λεπτομερέστερη εκτίμηση. Η βιοψία με λεπτή βελόνα (FNA) μπορεί να αποκλείσει σπάνια περίπτωση κακοήθειας. Είναι επίσης απαραίτητο να επιβεβαιωθεί ότι υπάρχει φυσιολογικός θυρεοειδής αδένας στη θέση του, ώστε να μη γίνει λανθασμένη αφαίρεση ιστού που λειτουργεί.
Θεραπεία
Η θεραπεία είναι αποκλειστικά χειρουργική και συνιστάται ακόμη και όταν η κύστη είναι ασυμπτωματική, διότι οι πιθανότητες φλεγμονής και επιμόλυνσης είναι υψηλές. Η επέμβαση που εφαρμόζεται ονομάζεται μέθοδος Sistrunk. Σε αυτήν, αφαιρείται η κύστη μαζί με το κεντρικό τμήμα του υοειδούς οστού και τμήμα του πόρου που εκτείνεται προς τη γλώσσα, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος υποτροπής. Η απλή αφαίρεση της κύστης χωρίς το υοειδές οδηγεί συχνά σε επανεμφάνιση. Σε περιπτώσεις φλεγμονής, προηγείται αγωγή με αντιβιοτικά και παροχέτευση πριν την οριστική χειρουργική θεραπεία. Η πρώιμη χειρουργική αφαίρεση προλαμβάνει επαναλαμβανόμενες φλεγμονές, σχηματισμό συριγγίων. Μετά την επέμβαση, η πρόγνωση είναι άριστη και οι υποτροπές σπάνιες όταν η τεχνική γίνει σωστά.
Πρόληψη
Η κύστη θυρεογλωσσικού πόρου είναι συγγενής πάθηση και δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος πρόληψης του σχηματισμού της. Ωστόσο, μπορούν να προληφθούν οι επιπλοκές με έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση. Γονείς και ενήλικες πρέπει να αναζητούν ιατρική βοήθεια όταν εντοπίζουν μάζα στον τράχηλο, ιδιαίτερα αν αυτή μετακινείται με την κατάποση ή τη γλώσσα. Η πρώιμη χειρουργική αφαίρεση προλαμβάνει επαναλαμβανόμενες φλεγμονές, σχηματισμό συριγγίων και την πολύ σπάνια πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής. Η διατήρηση καλής γενικής υγείας και η αντιμετώπιση λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο επιμόλυνσης της κύστης. Η ενημέρωση και η παρακολούθηση είναι τα βασικά προληπτικά μέτρα.