Τι είναι η εξωτερική ωτίτιδα;
Η οξεία εξωτερική ωτίτιδα, γνωστή και ως «αυτί του κολυμβητή», είναι μια λοίμωξη του έξω ακουστικού πόρου, δηλαδή του καναλιού που συνδέει το εξωτερικό αυτί με το τύμπανο. Σε αντίθεση με τις μέσες ωτίτιδες που εμφανίζονται πίσω από το τύμπανο, η πάθηση αυτή αφορά μόνο το δέρμα του ακουστικού πόρου. Συχνά εμφανίζεται μετά από κολύμπι, αλλά μπορεί να παρουσιαστεί και σε άτομα που δεν έχουν έρθει σε επαφή με νερό. Η λοίμωξη μπορεί να είναι αρκετά ενοχλητική, αλλά συνήθως ανταποκρίνεται γρήγορα στη θεραπεία.
Με ποιο μηχανισμό προκαλείται η πάθηση;
Το δέρμα του ακουστικού πόρου διαθέτει φυσικές άμυνες που προστατεύουν από τις λοιμώξεις. Το κερί του αυτιού (κυψελίδα) παγιδεύει σκόνη, απωθεί το νερό και δημιουργεί ένα ελαφρώς όξινο περιβάλλον που εμποδίζει την ανάπτυξη μικροβίων. Επίσης, το ίδιο το δέρμα αποτελεί φραγμό έναντι των μικροοργανισμών. Όταν αυτοί οι μηχανισμοί άμυνας διαταράσσονται λόγω υγρασίας, τραυματισμού ή ερεθισμού, ο ακουστικός πόρος γίνεται ευάλωτος. Τότε τα βακτήρια μπορούν να πολλαπλασιαστούν στο ζεστό και υγρό περιβάλλον, προκαλώντας φλεγμονή, οίδημα, πόνο και ενίοτε έκκριση κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ποιες είναι οι βασικές αιτίες πρόκλησης εξωτερικής ωτίτιδας;
Η συχνότερη αιτία της οξείας εξωτερικής ωτίτιδας είναι η βακτηριακή λοίμωξη, κυρίως από Pseudomonas aeruginosa και Staphylococcus aureus. Πιο σπάνια, ευθύνονται μύκητες όπως η Candida ή ο Aspergillus, κυρίως μετά από παρατεταμένη χρήση αντιβιοτικών σταγόνων. Η υπερβολική υγρασία λόγω κολύμβησης, συχνών μπάνιων ή διαμονής σε υγρό περιβάλλον αυξάνει τον κίνδυνο. Επιπλέον, ο μηχανικός τραυματισμός με μπατονέτες, νύχια ή αιχμηρά αντικείμενα μπορεί να τραυματίσει το δέρμα του πόρου. Άτομα με δερματικές παθήσεις όπως έκζεμα, ψωρίαση ή δερματίτιδα είναι πιο ευάλωτα, ενώ η χρήση ακουστικών βαρηκοΐας ή ωτοασπίδων μπορεί να παγιδεύσει υγρασία και να προκαλέσει ερεθισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι άτομα με σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να εμφανίσουν πολύ πιο εύκολα μια εξωτερική ωτίτιδα η οποία μπορεί να εξελιχθεί γρήγορα, να επεκταθεί και να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές (κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα).
Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται η πάθηση;
Η οξεία εξωτερική ωτίτιδα εμφανίζεται συνήθως μέσα σε λίγες ημέρες. Το πιο χαρακτηριστικό σύμπτωμα είναι ο πόνος στο αυτί, που μπορεί να είναι έντονος και να επιδεινώνεται όταν τραβάμε το πτερύγιο ή κατά τη μάσηση. Συχνά εμφανίζεται κνησμός ως αρχικό σημάδι. Το δέρμα του ακουστικού πόρου γίνεται κόκκινο και διογκωμένο, ενώ η φλεγμονή μπορεί να επεκταθεί και έξω από το αυτί. Συχνά παρατηρείται έκκριση, η οποία μπορεί να είναι υδαρής, πυώδης ή αιματηρή. Η προσωρινή απώλεια ακοής είναι συχνή, καθώς το οίδημα ή τα υπολείμματα αποφράσσουν τον πόρο. Πολλοί ασθενείς νιώθουν επίσης βάρος ή πίεση στο αυτί.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Ο γιατρός θα λάβει πρώτα ιστορικό με τα πρόσφατα συμπτώματα και πιθανούς παράγοντες κινδύνου, όπως το κολύμπι ή τυχόν τραυματισμό του αυτιού. Στη συνέχεια θα εξετάσει το αυτί με ωτοσκόπιο για να εντοπίσει ερυθρότητα, οίδημα, πύον ή υπολείμματα. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο είναι ο πόνος όταν πιέζεται το πτερύγιο ή ο τράγος. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζονται εξετάσεις, αλλά αν η λοίμωξη είναι σοβαρή, υποτροπιάζει ή δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία, μπορεί να ληφθεί καλλιέργεια με βαμβακοφόρο στυλεό. Απεικονιστικές εξετάσεις είναι σπάνια απαραίτητες και γίνονται μόνο αν υπάρχει υποψία επιπλοκών όπως σε υπόνοια κακοήθους εξωτερικής ωτίτιδας σε διαβητικούς ασθενείς.
Τι περιλαμβάνει η θεραπεία της πάθησης;
Η θεραπεία στοχεύει στην καταπολέμηση της λοίμωξης και στην ανακούφιση των συμπτωμάτων. Οι σταγόνες με αντιβιοτικό είναι το βασικό μέσο αντιμετώπισης ενώ συχνά συνδυάζονται με κορτικοστεροειδές για τη μείωση του οιδήματος και του κνησμού. Για την ανακούφιση του πόνου χρησιμοποιούνται παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη, ενώ σε έντονο πόνο μπορεί να απαιτηθούν ισχυρότερα αναλγητικά. Σε κάποιες περιπτώσεις ο γιατρός καθαρίζει τον ακουστικό πόρο από πύον, κερί ή υπολείμματα, ώστε οι σταγόνες να φτάνουν στο σημείο της φλεγμονής. Συνιστάται να διατηρείται το αυτί στεγνό κατά τη διάρκεια της θεραπείας και να αποφεύγεται το κολύμπι μέχρι την πλήρη ανάρρωση. Από του στόματος αντιβιοτικά δίνονται μόνο αν η λοίμωξη εξαπλωθεί έξω από τον πόρο ή σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Οι περισσότεροι ασθενείς αρχίζουν να βελτιώνονται μέσα σε δύο με τρεις ημέρες και αναρρώνουν πλήρως σε περίπου μία εβδομάδα.
Πώς μπορώ να προλάβω την εμφάνιση εξωτερικής ωτίτιδας;
Η πρόληψη είναι σημαντική για να μειωθεί ο κίνδυνος υποτροπής. Είναι απαραίτητο να διατηρείται το αυτί στεγνό. Μετά το μπάνιο ή το κολύμπι βοηθά να γέρνουμε το κεφάλι ώστε να στραγγίξει το νερό και να σκουπίζουμε απαλά με πετσέτα, χωρίς να βάζουμε αντικείμενα στον πόρο. Ακόμα μπορούμε από μακρινή απόσταση όπως στεγνώνουμε τα μαλλιά μας, να στεγνώνουμε και το εσωτερικό των αυτιών. Όσοι κολυμπούν συχνά μπορούν να χρησιμοποιούν ωτοασπίδες ή σκουφάκι κολύμβησης, με την προϋπόθεση ότι εφαρμόζουν άνετα και δεν προκαλούν ερεθισμό. Πρέπει να αποφεύγεται ο τραυματισμός με μπατονέτες, τσιμπιδάκια ή δάχτυλα, γιατί καταστρέφεται η φυσική άμυνα του κεριού. Σε άτομα με δερματικές παθήσεις όπως έκζεμα ή ψωρίαση, η σωστή ρύθμιση της πάθησης μειώνει τον κίνδυνο. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν προληπτικά σταγόνες οξικού οξέος ή αλκοολούχες μετά το κολύμπι, μόνο όμως κατόπιν ιατρικής σύστασης.
Πότε αναζητούμε ιατρική βοήθεια;
Πρέπει να απευθυνθείτε σε γιατρό αν ο πόνος είναι έντονος ή δεν ανακουφίζεται με αναλγητικά, αν το οίδημα ή η ερυθρότητα εξαπλώνονται γύρω από το αυτί, αν συνεχίζεται η έκκριση παρά τη θεραπεία, ή αν εμφανιστεί πυρετός και γενική κακουχία. Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή εξασθενημένο ανοσοποιητικό πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά και να ζητούν άμεσα ιατρική εκτίμηση σε περίπτωση συμπτωμάτων.