Τι είναι
Η οξεία αμυγδαλίτιδα είναι μια φλεγμονή των παρίσθμιων αμυγδαλών, που εμφανίζεται αιφνίδια και προκαλεί έντονα συμπτώματα. Οι αμυγδαλές είναι λεμφικοί σχηματισμοί που βρίσκονται εκατέρωθεν του φάρυγγα και αποτελούν σημαντικό τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος. Στόχος τους είναι να παγιδεύουν μικρόβια και να βοηθούν στην άμυνα του οργανισμού. Όταν όμως προσβληθούν από παθογόνους μικροοργανισμούς, διογκώνονται, φλεγμαίνουν και γίνονται επώδυνες. Η νόσος είναι συχνή κυρίως σε παιδιά και εφήβους, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες. Συνήθως διαρκεί λίγες ημέρες έως μία εβδομάδα, αλλά απαιτεί σωστή διάγνωση και θεραπεία για να προληφθούν επιπλοκές. Αν και είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί ειδική ιατρική παρέμβαση.
Αιτιοπαθογένεια και Αίτια
Η οξεία αμυγδαλίτιδα προκαλείται από λοιμώδη παράγοντα, που οδηγεί σε φλεγμονώδη αντίδραση στον λεμφικό ιστό των αμυγδαλών. Στις περισσότερες περιπτώσεις (70–80%) τα αίτια είναι ιογενή, όπως αδενοϊοί, ρινοϊοί, ιός Epstein-Barr και ιός της γρίπης. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις εμπλέκονται βακτήρια, με συνηθέστερο τον β-αιμολυτικό στρεπτόκοκκο ομάδας Α. Η λοίμωξη μεταδίδεται μέσω σταγονιδίων από βήχα, φτέρνισμα ή στενή επαφή. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο είναι η χαμηλή ανοσολογική άμυνα, οι συχνές εκθέσεις σε ιούς σε σχολεία ή παιδικούς σταθμούς, το κάπνισμα ή παθητικό κάπνισμα και οι κακές συνθήκες υγιεινής.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της οξείας αμυγδαλίτιδας εμφανίζονται ξαφνικά και είναι έντονα. Το κύριο σύμπτωμα είναι ο έντονος πονόλαιμος, που επιδεινώνεται με την κατάποση και συχνά συνοδεύεται από δυσκαταποσία ή ακόμα και αδυναμία λήψης τροφής και υγρών. Άλλα συχνά συμπτώματα είναι ο πυρετός, οι διογκωμένοι και επώδυνοι τραχηλικοί λεμφαδένες, η κακοσμία στόματος και η κακουχία. Σε βακτηριακές αμυγδαλίτιδες, οι αμυγδαλές εμφανίζουν λευκωπές ή κίτρινες πλάκες (εξίδρωμα). Σε ιογενείς μορφές, μπορεί να συνυπάρχουν ρινική καταρροή, βήχας και βράγχος φωνής. Σε παιδιά, η νόσος συχνά προκαλεί ανορεξία, εμετούς ή κοιλιακό άλγος, που δυσκολεύουν τη διάγνωση. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η έντονη διόγκωση των αμυγδαλών μπορεί να οδηγήσει σε δυσχέρεια αναπνοής.
Διάγνωση
Η διάγνωση γίνεται από τον γιατρό με βάση το ιστορικό και την κλινική εξέταση. Ο γιατρός εξετάζει τον φάρυγγα και βλέπει αν οι αμυγδαλές είναι ερυθρές, διογκωμένες και αν φέρουν εξιδρώματα. Για να διαφοροδιαγνωσθεί αν πρόκειται για βακτηριακή ή ιογενή λοίμωξη, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ειδικά τεστ. Το rapid strep test δίνει άμεση απάντηση για την παρουσία στρεπτόκοκκου ομάδας Α. Σε αμφίβολες περιπτώσεις, λαμβάνεται καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος, που αποτελεί τη χρυσή μέθοδο διάγνωσης. Εξετάσεις αίματος (γενική αίματος, CRP) μπορεί να βοηθήσουν στην εκτίμηση της βαρύτητας. Είναι σημαντικό να γίνει σωστή διάγνωση, γιατί η ακατάλληλη χρήση αντιβιοτικών σε ιογενείς λοιμώξεις δεν ωφελεί και αυξάνει την αντοχή μικροβίων.
Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από το αίτιο. Στις ιογενείς αμυγδαλίτιδες, η αντιμετώπιση είναι κυρίως συμπτωματική, με ανάπαυση, άφθονα υγρά, αναλγητικά και αντιπυρετικά φάρμακα. Στις βακτηριακές αμυγδαλίτιδες, η θεραπεία εκλογής είναι τα αντιβιοτικά, με την πενικιλλίνη να αποτελεί το πρώτο φάρμακο επιλογής. Σε αλλεργία, χρησιμοποιούνται μακρολίδες. Σε περιπτώσεις σοβαρής δυσκαταποσίας, μπορεί να απαιτηθεί ενδοφλέβια αγωγή ή νοσηλεία. Τοπικά μέτρα, όπως γαργάρες με αλατόνερο, παστίλιες, τσάι με μέλι και υγραντήρας αέρα όπως και η αποφυγή όξινων και πικάντικων φαγητών βοηθούν στη βελτίωση των συμπτωμάτων. Η ολοκλήρωση της αντιβιοτικής αγωγής είναι απαραίτητη, ακόμα κι αν τα συμπτώματα υποχωρήσουν νωρίτερα, για να αποφευχθούν επιπλοκές και υποτροπές.
Επιπλοκές
Αν η οξεία αμυγδαλίτιδα δεν αντιμετωπιστεί σωστά, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπλοκές. Οι τοπικές επιπλοκές περιλαμβάνουν τον περιαμυγδαλικό απόστημα (quinsy), που προκαλεί έντονο πόνο, σιελόρροια, δυσκαμψία του αυχένα και απόφραξη αεραγωγών. Άλλες τοπικές επιπλοκές είναι η παραφαρυγγική και οπισθοφαρυγγική φλεγμονή, που μπορεί να απειλήσουν τη ζωή. Οι συστηματικές επιπλοκές, ιδιαίτερα από τον στρεπτόκοκκο, περιλαμβάνουν τον οξύ ρευματικό πυρετό, τη μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα και πιο σπάνια τη σηψαιμία. Οι επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις οδηγούν σε χρόνια αμυγδαλίτιδα και μπορεί να απαιτήσουν χειρουργική αφαίρεση (αμυγδαλεκτομή). Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή θεραπεία μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο επιπλοκών.
Πρόληψη
Η πρόληψη της οξείας αμυγδαλίτιδας βασίζεται σε μέτρα που μειώνουν την πιθανότητα μόλυνσης. Η καλή υγιεινή χεριών και η αποφυγή στενής επαφής με ασθενείς μειώνουν τον κίνδυνο μετάδοσης. Η καλή στοματική υγιεινή, η ισορροπημένη διατροφή, η επαρκής ενυδάτωση και η ξεκούραση ενισχύουν το ανοσοποιητικό. Η αποφυγή καπνίσματος και παθητικού καπνίσματος προστατεύει τον φάρυγγα από χρόνιο ερεθισμό. Σε παιδιά που εμφανίζουν συχνές υποτροπές, η τακτική παρακολούθηση από ωτορινολαρυγγολόγο είναι σημαντική, ενώ σε επιλεγμένες περιπτώσεις συστήνεται αμυγδαλεκτομή. Η ολοκληρωμένη ενημέρωση των γονέων και η άμεση αναζήτηση ιατρικής βοήθειας όταν εμφανιστούν συμπτώματα είναι βασικά στοιχεία πρόληψης.