Ορισμός και Τύποι
Η βραγχιακή κύστη είναι μια συγγενής καλοήθης ανωμαλία που εμφανίζεται ως μαλακή, ανώδυνη διόγκωση στην πλάγια τραχηλική χώρα, συνήθως μπροστά από τον στερνοκλειδομαστοειδή μυ. Δημιουργείται από εμβρυϊκά υπολείμματα βραγχιακών τόξων και σχισμών που δεν εξαφανίστηκαν πλήρως κατά την ανάπτυξη. Οι κύστες αυτές είναι καλοήθεις, αλλά μπορεί να φλεγμαίνουν ή να μολυνθούν, προκαλώντας πόνο και οίδημα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι, ανάλογα με το από ποιο βραγχιακό τόξο προέρχονται. Οι πιο συχνές είναι οι κύστες του δεύτερου βραγχιακού τόξου, που αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% των περιπτώσεων. Σπανιότερα συναντώνται κύστες που προέρχονται από το πρώτο, το τρίτο ή το τέταρτο τόξο, οι οποίες μπορεί να εκτείνονται βαθύτερα στον τράχηλο ή να σχηματίζουν επικοινωνίες με τον φάρυγγα.
Αιτιοπαθογένεια και Αίτια
Η αιτιοπαθογένεια της βραγχιακής κύστης σχετίζεται με την εμβρυϊκή ανάπτυξη. Κατά τον σχηματισμό του εμβρύου, δημιουργούνται βραγχιακά τόξα και σχισμές που δίνουν μορφή σε διάφορες ανατομικές δομές της κεφαλής και του τραχήλου. Φυσιολογικά, οι σχισμές αυτές υποστρέφουν και εξαφανίζονται μέχρι τον τοκετό. Αν αυτό δεν συμβεί πλήρως, παραμένει επιθήλιο που εγκλωβίζεται και με την πάροδο του χρόνου μπορεί να σχηματίσει κύστη. Η παρουσία της είναι λοιπόν συγγενής, αλλά η εκδήλωση των συμπτωμάτων μπορεί να καθυστερήσει μέχρι την παιδική ηλικία, την εφηβεία ή ακόμα και την ενήλικη ζωή. Οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, οι τραυματισμοί στον τράχηλο ή οι φλεγμονές συχνά δρουν ως εκλυτικοί παράγοντες που προκαλούν διόγκωση και συμπτωματολογία.
Συμπτώματα
Η βραγχιακή κύστη συνήθως παρουσιάζεται ως ανώδυνη, μαλακή μάζα στην πλάγια τραχηλική χώρα, που γίνεται πιο εμφανής μετά από λοιμώξεις. Στα αρχικά στάδια δεν προκαλεί ενοχλήσεις και συχνά ανιχνεύεται τυχαία. Όταν όμως μολυνθεί, εμφανίζονται πόνος, ερυθρότητα, οίδημα και ευαισθησία, ενώ μπορεί να συνοδεύεται από πυρετό. Μερικές φορές η κύστη μπορεί να ραγεί και να σχηματίσει συρίγγιο, δηλαδή μικρό κανάλι που εκκρίνει βλέννα ή πύον στο δέρμα. Εάν η κύστη μεγαλώσει πολύ, μπορεί να προκαλέσει δυσκαταποσία, βραχνάδα ή δυσκολία στην αναπνοή, λόγω πίεσης σε γειτονικές δομές. Τα συμπτώματα συχνά επιδεινώνονται μετά από λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, που πυροδοτούν φλεγμονώδη αντίδραση στην κύστη.
Διάγνωση
Η διάγνωση ξεκινά με λεπτομερές ιστορικό και κλινική εξέταση, κατά την οποία ο γιατρός ψηλαφά μια μάζα στην πλάγια τραχηλική χώρα, μπροστά από τον στερνοκλειδομαστοειδή μυ. Για την επιβεβαίωση, χρησιμοποιούνται απεικονιστικές μέθοδοι. Το υπερηχογράφημα τραχήλου αποτελεί την πρώτη επιλογή, καθώς αναδεικνύει τη φύση του περιεχομένου και τη σχέση της κύστης με γειτονικές δομές. Σε πιο σύνθετες περιπτώσεις, η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία προσφέρει λεπτομερή εικόνα της ανατομίας και βοηθά στον χειρουργικό σχεδιασμό. Η βιοψία με λεπτή βελόνα (FNA) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποκλειστούν άλλες παθήσεις, ιδιαίτερα σε ενήλικες όπου πρέπει να γίνει διαφορική διάγνωση από κακοήθεις όγκους του τραχήλου.
Θεραπεία
Η οριστική θεραπεία της βραγχιακής κύστης είναι χειρουργική αφαίρεση. Παρότι καλοήθης, η κύστη έχει τάση να υποτροπιάζει και να προκαλεί φλεγμονές ή συρίγγια, εάν δεν αφαιρεθεί πλήρως. Η επέμβαση περιλαμβάνει την προσεκτική εκτομή της κύστης και τυχόν συριγγώδους πόρου, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα υποτροπής. Αν η κύστη είναι σε φλεγμονώδη φάση, προηγείται θεραπεία με αντιβιοτικά και πιθανή παροχέτευση πριν την οριστική επέμβαση. Η χειρουργική αντιμετώπιση έχει πολύ καλά αποτελέσματα και η πρόγνωση είναι εξαιρετική, με χαμηλά ποσοστά υποτροπής όταν η εκτομή είναι πλήρης. Η επέμβαση συνήθως γίνεται με μικρή τομή και τα αισθητικά αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά.