Τι είναι η Οξεία Μέση Ωτίτιδα;
Η οξεία μέση ωτίτιδα είναι μια φλεγμονώδης κατάσταση του μέσου αυτιού, η οποία χαρακτηρίζεται από την παρουσία υγρού ή πύου πίσω από το τύμπανο, συνοδευόμενη από αιφνίδια συμπτώματα λοίμωξης. Αποτελεί μία από τις πιο συχνές παιδιατρικές παθήσεις, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και σε ενήλικες. Η πάθηση προκαλείται συνήθως από ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις που επεκτείνονται από τον ρινοφάρυγγα στο μέσο αυτί μέσω της ευσταχιανής σάλπιγγας. Η οξεία μέση ωτίτιδα συχνά εμφανίζεται μετά από λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, όπως ένα κοινό κρυολόγημα. Αν και η πορεία της είναι συχνά αυτοϊώμενη, μπορεί να προκαλέσει πόνο, πυρετό και δυσφορία, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς, ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά.
Παθογένεση
Η παθογένεση της οξείας μέσης ωτίτιδας σχετίζεται με την παρεμπόδιση της φυσιολογικής λειτουργίας της ευσταχιανής σάλπιγγας, του καναλιού που συνδέει το μέσο αυτί με το ρινοφάρυγγα. Όταν η ευσταχιανή σάλπιγγα αποφραχθεί, συνήθως λόγω λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού ή αλλεργίας, αέρας δεν μπορεί να περάσει στο μέσο αυτί, δημιουργώντας υποπίεση και συσσώρευση υγρού. Αυτό το περιβάλλον επιτρέπει τον πολλαπλασιασμό βακτηρίων και ιών, προκαλώντας φλεγμονή. Τα πιο συχνά βακτήρια που εμπλέκονται είναι ο Streptococcus pneumoniae, ο Haemophilus influenzae και ο Moraxella catarrhalis, ενώ οι ιοί συχνά ανοίγουν τον δρόμο για βακτηριακή επιμόλυνση. Η φλεγμονή οδηγεί σε διόγκωση του βλεννογόνου, παραγωγή πύου και πίεση στο τύμπανο, η οποία ευθύνεται για τον πόνο και μερικές φορές για τη ρήξη του τυμπάνου.
Αίτια και παράγοντες κινδύνου
Η οξεία μέση ωτίτιδα προκαλείται κυρίως από λοιμώξεις που προέρχονται από το ανώτερο αναπνευστικό. Συχνά εμφανίζεται μετά από κρυολόγημα, ρινοφαρυγγίτιδα ή γρίπη. Οι ιοί δημιουργούν τις συνθήκες, ενώ τα βακτήρια συχνά είναι υπεύθυνα για τη φλεγμονή. Ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης: η μικρή ηλικία (κυρίως μεταξύ 6 μηνών και 3 ετών), καθώς η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι πιο κοντή και οριζόντια, η έκθεση σε καπνό τσιγάρου, η παραμονή σε παιδικούς σταθμούς με αυξημένη μετάδοση λοιμώξεων, το οικογενειακό ιστορικό, καθώς και οι εποχικές ιογενείς επιδημίες. Θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο, ενώ η χρήση μπιμπερό σε ύπτια θέση τον αυξάνει. Σε ενήλικες, συχνά συνδέεται με παρατεταμένες ρινίτιδες ή ιγμορίτιδες.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της οξείας μέσης ωτίτιδας μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία, αλλά συνήθως περιλαμβάνουν έντονη ωταλγία (πόνο στο αυτί), πυρετό, μειωμένη ακοή και γενική αίσθηση δυσφορίας. Στα παιδιά, μπορεί να παρατηρηθεί ανησυχία, ευερεθιστότητα, νυχτερινό ξύπνημα, απώλεια όρεξης και μερικές φορές έμετος ή διάρροια. Σε σοβαρές περιπτώσεις, η πίεση του πύου μπορεί να οδηγήσει σε διάτρηση του τυμπάνου, προκαλώντας ανακούφιση από τον πόνο και εκροή υγρού από το αυτί. Επίσης, η προσωρινή μείωση της ακοής είναι συχνή και μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της ομιλίας σε μικρά παιδιά αν οι λοιμώξεις είναι επαναλαμβανόμενες. Τα συμπτώματα εμφανίζονται γρήγορα και συνήθως μέσα σε λίγες ημέρες γίνονται έντονα.
Διάγνωση
Η διάγνωση της οξείας μέσης ωτίτιδας βασίζεται σε συνδυασμό κλινικής εξέτασης και ιστορικού. Ο ιατρός εξετάζει το αυτί με ωτοσκόπιο, όπου συχνά φαίνεται ερυθρότητα, διογκωμένο και αδιαφανές τύμπανο, ή παρουσία υγρού πίσω από αυτό. Η ύπαρξη πυρετού και ιστορικού πρόσφατης λοίμωξης του ανώτερου αναπνευστικού ενισχύουν τη διάγνωση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, γίνεται τυμπανομετρία για να αξιολογηθεί η κινητικότητα του τυμπάνου και η παρουσία υγρού. Σπάνια, ειδικά σε ενήλικες, απαιτούνται καλλιέργειες υγρού αν υπάρχει εκροή, για την αναγνώριση του παθογόνου. Η έγκαιρη και σωστή διάγνωση είναι σημαντική για την αποφυγή επιπλοκών, όπως μαστοειδίτιδα ή χρόνια ωτίτιδα.
Θεραπεία
Η θεραπεία της οξείας μέσης ωτίτιδας εξαρτάται από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, την ηλικία του ασθενούς και το αν υπάρχουν υποτροπές. Σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά σε μεγαλύτερα παιδιά και ενήλικες με ήπια συμπτώματα, μπορεί να εφαρμοστεί στρατηγική παρακολούθησης, καθώς η λοίμωξη μπορεί να υποχωρήσει αυτόματα. Όταν όμως υπάρχει έντονος πόνος, υψηλός πυρετός ή επιπλοκές, χορηγούνται αντιβιοτικά, συνήθως αμοξικιλλίνη ως πρώτη επιλογή. Παράλληλα, χρησιμοποιούνται αναλγητικά και αντιπυρετικά για την ανακούφιση των συμπτωμάτων όπως και ρινικά αποσυμφορητικά. Σε περιπτώσεις υποτροπιαζουσών ωτίτιδων, μπορεί να χρειαστεί τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού στο τύμπανο. Η έγκαιρη θεραπεία προλαμβάνει επιπλοκές και συμβάλλει στη γρήγορη ανάρρωση.
Πρόληψη
Η πρόληψη της οξείας μέσης ωτίτιδας επικεντρώνεται στη μείωση των παραγόντων κινδύνου. Ο αποκλειστικός θηλασμός για τους πρώτους μήνες ζωής προσφέρει αντισώματα και μειώνει σημαντικά την πιθανότητα λοίμωξης. Η αποφυγή έκθεσης σε καπνό τσιγάρου είναι καθοριστική, καθώς αυτός ερεθίζει το αναπνευστικό και την ευσταχιανή σάλπιγγα. Ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου και της γρίπης έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την εμφάνιση οξείας μέσης ωτίτιδας. Η καλή υγιεινή των χεριών και η αποφυγή στενής επαφής με άτομα που έχουν ιογενείς λοιμώξεις μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Σε παιδιά που χρησιμοποιούν μπιμπερό, η σίτιση πρέπει να γίνεται σε καθιστή θέση και όχι ύπτια, ώστε να μειώνεται η πιθανότητα μετακίνησης υγρών στον ρινοφάρυγγα και στο αυτί. Η σωστή φροντίδα και η έγκαιρη αντιμετώπιση λοιμώξεων συμβάλλουν στη μείωση των επεισοδίων.